FERIAE

FERIAE

pro diebus hebdomadis, primum dicuntur institutae a Silvestro P. circa A. C. 316. Qui nec Iudaeorum morem sequi, ut dies a Christianis nuncuparentur prima Sabbathi, secunda Sabbathi, etc. volens, nec probans Gentilium appellationes Solis, Lunae, etc. primam septimanae diem Fertam primam dici instituit, et sic dcinceps. Ideo autem Ferias, non quod a

necessatiis operibus, sed a vitiis feriarentur Christiani. Vide Durand. de Offic. divin. l. 7. c. 1. Pro nundinis itidem Feria, a Feriando, quod Romani in his feriabantur, Festus l. 12. antique tamen hoc significatu non occurrit. Cum autem Christiani ad insignes ali quot celebritates, praesertim Encaenia et dedicationis Ecclesiarum festa annua peragenda convenirent adesse utiqueve mercatores solebant, sua mercimonia sub ipsis templis atqueve in coemeteriis distracturi, quod cum graviter S. Basilium angeret, Monachis suis ex opere manuum suarum viventibus accurate prohibuit, ut quas facerent merces, nundinis illic non exponerent venales, ne templa divino cultui destinata denuo fierent speluncae latronum, quam iniquitatem in ipso templo Domini reperit et punivit Dominus noster Ioh. c. 2. v. 14. Ad inferiora tamen saecula morem transiisse, numerosis liquet exemplis. Ita enim Zosimus l. 2. c. 3. sub Constantini aevo, Iudaeos, Gentiles, Christianos ad quercum Mamre confluentes, sua quemqueve sacra obiisse, simulqueve festum cum nundinis miscuisse, refert. Invaluit usus hic nequam sequenti aevo, viresqueve maxime in Encaeniis obtinuit, unde in his ipsis plurimae antiquae Feriae institutae deprehenduntur. Cum vero e tanta hominum frequentia, periculosi saepe tumultus imminerent, tenendarum Fertarum praerogativa, solius Principis diplomatibus indulgeri coepit. Primo quidem urbibus, et munitis locis, vel quibus Praesulis alicuius gravitas praepolleret: accessêrunt deinceps varia privilegia, etc. Plura vide apud Henr. Spelmann. Gloss. Archaeol. nomen eis a feriendis victimis, Festo; a fando Isid. quod in eis nobis sit tempus dictionis, i. e. in divino vel humano officio fandi: antiquis Festae (Voss. legit Fesiae) quamvis quaedam erant sine festo, dies vocabantur, quibus ab omni opere cessabatur, Macrob. Sat. l. 1. c. 16. Festos dies, in sacrificia, epulas, ludos et Ferias distinguit. Harum aliae erant Publicae, quae iterum vel Stativae, vel Conceptivae, vel Imperativae vel Nundinae fuêrunt: aliae Privatae, quae iterum vel propriae erant familiarum, ut Claudiae familiae, Aemiliae, Iuliae, Corneliae etc. de quibus XII. Tabb. Sacra privata perpetua manento; vel singulorum, ut natalium fulgurumqueve susceptiones, aut funerum, aut expiationum, Festus. Apud Vett. quoqueve quicunqueve nominasset Semonam, Seiam, Segetiam, Tutilinam, ferias observavit, teste Macrob. Flaminica item, quoties tonitrua audierat, feriata erat, donec Deos placasset. Ceterum Feriae publicae indicebantur, et proclamabantur singulis mensibus a Rege sacrorum et a Praetore: ab hoc quidem, ut esset vacatio a forensibus negotiis, ab illo autem sacrorum rite peragendorum gratiâ, Varro de Ling. Lat. l. 5. idqueve in hunc modum, ut Arnob. adv. Gentes l. 2. scribit: Lavatio Deûm matris est hodie: Iovis epulum cras est: Aesculapii geritur celebraturque vindemia: Lectisternium Cereris erit idibus proximis: Telluris natalis est etc. Praetorem quoqueve Ferias, quae Compitalia dicebantur, more Maiorum, verbis olim sollennibus concepisse, auctores sunt A. Gell. l. 10. c. 24. Macrob. Sat. l. 1. c. 4. etc. Imo nec Compitalitias solum, sed etiam omnes Conceptivas ac Imperativas, patet ex Suet. in Claud. c. 22. Observavitqueve sedulo, ut quoties terra in urbe movisset, Ferias advocatâ contione Praetor

indiceret. Vide plura apud Iac. Raevard. Varior. l. 5. c. 19. Quid porro Feriis fieri deberet. Cic. de LL. l. 2. docet: Feriis iurgia amovento, easque in familiis operibus patratis habento: itaque et ita cadat in annuis anfractibus, descriptum esto: certasque fruges, certasque baccas Sacerdotes publice libanto: hoc certis sacrificiis ac diebus. Itemque alios ad dies ubertatem lactis fetusque servanto: idque ne committi possit, ad eam rem et rationem, cursus annuos Sacerdotes finiunto, quaeque cuique divo decorae grataeque sint hostiae, providento. Et paulo post: Feriarum festorumque dierum rationem in liberis requietem habet litum, et iurgiorum: in servis operum, et laborum, quia compositio animi conferre debet, et ad perfectionem operum rusticorum, et ad remissionem animorum: per quod tempus, ut sacrificiorum libamenta serventur, fetusque pecorum, quae dicta in lege sunt diligenter habenda ratio intercalando est. Eas sc. Sacerdotes affirmabant pollui, quoties iis indictis conceptisque opus aliquod fieret: Praeterea nec licebat Sacrorum Regem vel Flaminem videte Fertis opus fieri, atqueve ideo per praeconem denuntiabatur, ne quid tale ageretur, et praecepti negligens mulctabatur. Imo, qui imprudens talibus diebus aliquod opus fecisset, porco piaculum dabat; prudentem vero expiare non posse Scaevola Pontifex asseveravit. Sed Varro negavit eum pollui, qui opus vel ad Deos pertinens, sacrorumqueve causâ fecisset, vel aliquid ad urgentem vitae utilitatem respiciens, actitasset. Scaevola deniqueve consultus, quid feriis agi liceret; respondit, id quod praetermissum noceret: Quapropter si bos in specus decidisset, eumqueve paterfamilias, adhibitis operis liberasset, non est visus ferias polluise. Quod idem SERVATOR noster de Hebraeorum feriis, Sabbatho viz. divinitus instituto, pronuntiasse, legitur in Evangelio. Vide Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. l. 4. c. 3. Datam vero Feriis seu feriatis diebus vacationem ab omnibus forensibus fuisse negotiis, Ulpian. docet l. 7. de Offic. Proconsulis, cum inquit: Divus Traianus Minucio Natali rescripsit, ferias a forensibus tantum negotiis dare vacationem: ea autem, quae ad disciplinam militarem pertinent, etiam feriatis diebus esse peragenda: inter quae custodiarum quoque cognitionem esse. Leg. 9. D. de Feriis. Honorius tamen postea et Theodos. Impp. in Constitut. ad Anthemium Praef. Praetorio, quaestionem haberi de latronibus, etiam per tormenta praecepêrunt, nullo, ne sanctissimo quidem, die festo excepto, Leg. 10. C. de Feriis. Vide Sam. Petit. Comm. in Leges Attic. l. 1. tit. 1. Apud Athenienses, honori Apollinis datum est, ne Deliorum dies ultimo damnatorum supplicio polluerentur: unde Xenophon ac Plato observant, Socratem triginta dies (dum nempe Delum ibant redibantqueve Theori) in carcere, et exspectatione mortis exegisse post damnationem. Quod in aliis festis non observatum: Hinc cum Phocion veneno sublatus est, ex plebiscito festum fuisse diem, annotat Plutarch. in Phocione. Nequeve certe poenis convenit cum diei festi ac laeti religione: itaqueve Romani hac in parte religiosiores Graecis exstitêre, ut ex praecedentibus patet. Vide Eundem paulo supra. Apud Christianos,

hebdomadis sungulos dies hoc nomine insignitos, a septimana Paschatis, ait C. du Fresne. Cum enim lege Constantini Mag. hebdomades illae duae, ante et post Pascha, ἄπρακτοι et feriatae esse iuberentur, factum est, ut quia posterior (quae ut sola feriata esset, postmodum usus obtinuit) prima anni erat Ecclesiastici hebdomas, omnes dies, etiam reliquarum per annum septimanarum, Feriae dicerentur. Primus rgitur hebdomadis illius dies Dominicus dictus; qui sequitur, Feria secunda, et sic deinceps, vide eum in Gloss. ubi etiam de Feriis Iovis, superstitionis paganicae specie,

Christianis interdictâ, in Concilio Liptin. A. C. 743. et de Feriis Messivis, seu vacationibus Autumnalibus, quarum meminit Papinian. l. Resp. tit. 3. Adde Macros Fratres, ubi de Feria II. quae dicebatur prima Sabbathi: de Feria IV. Cinerum: de Feria V. in Cena Domim, in qua Sacerdotes onnes ac Clerus, ex decretos Soteris, communicant: de Feria VI. Parasceves: de Feriis Augusti, et de Feriis Legitimis, sc. secundâ, quartâ et sextâ feriâ, qui dies paenitentium ieiunio destinati sunt, in Eccl. Rom. varia habent in Hierolexico. Hinc Feriatica, apud Isid. Mercat. in Conc. Laod. can. 37. Non oportet a Iudaeis vel Haereticis feriatica, quaemittuntur, accipere, nec cum eis dies agere festos: in Graeca Edit. ἑορτασικὰ dicuntur, et Filesaco exponuntur, quae ad Festi celebritatem apparata erant, seu usûs, seu ornatûs, seu voluptatis causâ, Select. l. 1. c. 7. p. 84. ubi τῆς ἑορτῆς τὰ ξένια vocari in Canonibus, ut vocantur, Apostolicis can. 70. addit apud C. du Fresne Gloss. Feriarum variae species, ac nomina. Aestivales, delasatis Musis olim hodieque Iulio, et Augusto mensibus institutae. His durantibus Athenienses in circumiacentes insulas, et aestuaria, vel etiam villas amoemores seccessere, A. Gell. l. 1. c. 2. Romani delitiis Campaniae fruiti sunt, Idem l. 9. c. 15. Vide et infra Messis feriae. Anniversariae, quae singulis annis recurrebant: quibusdam etiam Stativae dictae. Compitalitiae, erant feriae annales, quas Praetor hac formulâ verborum concipere solebat: Die Noni post Kalendas Iunuarias Quiritibus Compitalia erunt. Conceptivae dicebantur, quae quotannis a Magistratibus vel Sacerdotibus concipiebantur, in dies vel certos vel etiam incertos: ut fuêre, Latinae, Paganalia, Sementalia, et Compitalia. Denicales, per triduum colebantur, ut interea fami lia funere polluta quibusdam ceremoniis purgaretur. His ne mulos quidem iungere licuisse, docet Columella. Imperativae, quas Cos. vel Praetor pro arbitrio potestatis indicabat, vel imperabat. Eaedem Indictivae quoqueve appellatae sunt, et a quibusdam ad Conceptivas, ratione incertitudinis diei referuntur. Laribus dicatae, vide Compitalitiae. Latinae, erant Feriae conceptivae annales, a Latinis populis dictae, et a Tarquinio Superbo institutae: quarum ut, et sacrificii participes erant tribus minus 50. populi. Sed de iis vide infra. Messis Feriae, a die 8. Kal. Iulii usqueve in Kal. Augusti, concedebantur non Foro solum: sed Scholis quoqueve: sic ut etiam Studiosorum Musaea clauderentur. Vide l. 2. C. de Fertis et supra quoqueve in voce Aestivales. Paganales, seu Paganalia, erant feriae conceptivae annales, de quibus vide suo loco. Praecidaneae, Graecis προτέλειοι ἡμέραι, a praecedendo dictae: Quarum mentio apud A. Gell. l. 4. c. 6. et Scalig. in Festum. Privatae, vel propriae erant familiarum, quae ferias observabant ex usu domesticae celebrationis: vel singulorum hominum, ut Natalitiae, Exsequiales seu Denicales, Expiatoriae, et Fulgurum susceptiones. Propriae, eaedem cum Privatis. Publicae nuncupabantut, quae ad salutem publicam spectantes ab omnibus observabantur. Ut Stativae, Conceptivae, Imperativae, ac Nundinae. Sementinae, erant Feriae conceptivae annales. Incidebant in diem 8. Kal Februarii, Ovid. Varroni, Festo, Macrob. memoratae. Stativae, fuêre universi populi communes freiae, certis, et constitutis diebus ac mensibus, et in fastis statis observationibus annotatae, in quibus praecipue servabantur Agonalia Carmen alia ac Lupercalia. Plures

Varro refert de Ling. Lat. l. 5. Studiorum Feriae Saturnalibus erant, tum enim non in Foro solum vacatio, sed et Scholae clausae fuêrunt, Plin. Iun. l. 8. ep. 7. Mart. l. 5. Epigr. 85. cuius epigraphe ad Gallam. Sane sic abeat meus December Scis certe puto vestra iam venire. Saurnalia Martias Kalendas. Vide quoqueve supra in Aestivales. et Messis feriae, ac infra in Vindemiales. Stultorum Feriae d. 13. Kal. Martii, quo Quirinalia celebrabantur, vigebant. Nomen iis, quod cum quisqueve in sua Curia Fornacalibus feriaretur et sacra faceret, stulta populi pars, quae sua Curia esset, ignorans, rem divinam Fornacalibus omissam Quirinalibus faciebat, Festus. Ob Successionem Imperatoris ferias imperatas fuisse, memorat Ioh. Rosin. Antiqq. Rom. loco supra laudato. Victoriae feriatus dies in Augustum incidebat; Interim ob victoriam ab Imp. partam ferias imperatas quoqueve esse, docet Idem. Vindemiales, a decimo Kalend. Septembris usqueve in Idus Octobris, celebrabautur, definiente Thodosio, vide l. 2. C. de Feriis. Non in Foro solum iterum, sed, et in Scholis. Meminit Augustin. l. 9. c. 2. Et opportune tum paucissimi dies

supererant ad Vindemiales ferias, et statui tolerare illos, ut sollenniter abscederem. Item Minut. Felix, in Octavio: Sane et ad vindemiam feriae iudiciariam curam relaxaverant: Quod Cyprian. quoqueve testatur Ep. ad Donatum. Eas ad aestivales quidem referunt, sed proprie per aestivas ferias, Messivas intelligi debere, utpote quia illae aestati, Vindemiales autumno potius competebant, docet Iac. Oisel. Notis in A. Gell. l. 9. c, 15. Vide supra in Aestivales. Vulcani Feriae celebrabantur die 11. Kalend. Iunii etc.